Wraz z początkiem 2025 roku raportowanie zrównoważonego rozwoju (ESG) stanie się obowiązkiem przedsiębiorców, począwszy od dużych przedsiębiorstw (objętych NFRD) zatrudniających powyżej 500 osób, które w tymże roku złożą swój raport za rok ubiegły. Z czasem do grupy jednostek raportujących dołączą:
- pozostałe duże przedsiębiorstwa (2026 rok),
- małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdzie (2027 rok),
- podmioty zależne, których spółki dominujące są spoza Unii Europejskiej (2028 rok).
Podmioty, których raportowanie ESG formalnie nie dotyczy, powinny jednak zapoznać się z nowymi przepisami i przygotować się na sytuacje, w których jako kontrahenci, dostawcy czy partnerzy biznesowi zostaną poproszone o stosowne informacje. Obecnie przedsiębiorstwa raportujące muszą w swoich raportach uwzględnić cały łańcuch wartości, więc brak dostępnej wiedzy z zakresu ESG może skutkować zakończeniem współpracy.
Co zawiera raport ESG?
Raport ESG nawiązuje do wielu aspektów działalności przedsiębiorstwa, w tym:
- modelu biznesowego i strategii,
- celów firmy i postępów w ich realizacji,
- roli zarządu i kierownictwa,
- polityk i procedur obowiązujących w przedsiębiorstwie,
- procesów należytej staranności i zapobiegania negatywnemu wpływowi działań firmy na otoczenie,
- potencjalnych ryzyk w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem.
Raportowanie ESG musi być zgodne z jednolitymi europejskimi standardami sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (ESRS), które do polskiego prawodawstwa wprowadza dyrektywa CSRD (Corporate Sustainable Reporting Directive). Ujednolicone standardy zapewniają dostęp do porównywalnych, wiarygodnych i wysokiej jakości danych związanych z kluczowymi obszarami: środowiskiem (environment), społeczeństwem (social) i ładem korporacyjnym (governance).
Na grupę 12 standardów raportowania składają się:
Standardy przekrojowe:
- ESRS 1 – Wymaganie ogólne
- ESRS 2 – Ujawnienia ogólne
Standardy środowiskowe (E):
- ESRS E1 – Zmiana klimatu
- ESRS E2 – Zanieczyszczenie
- ESRS E3 – Woda i zasoby morskie
- ESRS E4 – Różnorodność biologiczna i ekosystemy
- ESRS E5 – Wykorzystywanie zasobów oraz gospodarka o obiegu zamkniętym
Standardy społeczne (S):
- ESRS S1 – Własne zasoby pracownicze
- ESRS S2 – Osoby wykonujące pracę w łańcuchu wartości
- ESRS S3 – Dotknięte społeczności
- ESRS S4 – Konsumenci i użytkownicy końcowi
Standard dotyczący ładu korporacyjnego (G):
- ESRS G1 – Prowadzenie działalności gospodarczej
Poza wymienionymi standardami tematycznymi, w kolejnych latach ukażą się także standardy sektorowe (np. dla rolnictwa, przemysłu chemicznego, leśnictwa, górnictwa, przemysłu spożywczego, paliw kopalnych, tekstyliów czy transportu drogowego). Raport ESG odnosi się również do celów zgodnych z Taksonomią Unii Europejskiej oraz wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych.
Analiza podwójnej istotności
Punktów danych możliwych do zaraportowania zgodnie ze standardami ESRS jest ponad 1000, jednak nie ma obowiązku raportowania ich wszystkich. To, które ze standardów tematycznych (ESG) przedsiębiorcy będą mieli obowiązek uwzględnić, wynika z przeprowadzonej analizy podwójnej istotności.
Podwójna istotność obejmuje dwa wymiary:
- istotność wpływu (perspektywa wpływu),
- istotność finansową (perspektywa finansowa).
Jeśli dana kwestia jest istotna z perspektywy wpływu, finansowej, bądź obu, to przedsiębiorstwo będzie zobowiązane do jej zaraportowania. Odpowiednio przeprowadzona analiza podwójnej istotności jest kluczowa, ponieważ audytor może zakwestionować brak odniesienia się do konkretnego standardu tematycznego.
Kwestia należytej staranności
Odniesienie do procesu należytej staranności jest elementem obowiązkowym raportu ESG. Polega on na identyfikacji rzeczywistych i potencjalnych negatywnych wpływów na środowisko i ludzi w całym łańcuchu wartości przedsiębiorstwa, a także na rozliczeniu się z działań podjętych w celu zapobiegania tym wpływom.
Polityki i cele
Jeśli przedsiębiorstwo nie posiada polityk wspomnianych w standardach ESRS, nie jest zobowiązane do ich wdrożenia, ale musi ujawnić informacje o ich braku w sprawozdaniu. Podobnie dzieje się w przypadku celów czy mierników. Jeżeli firma nie wyznaczyła konkretnych celów związanych z tematycznymi ESRS, powinna ujawnić ten fakt i wskazać powody niewyznaczenia takich celów. Może też zadeklarować ramy czasowe, w których zamierza wdrożyć odpowiednią politykę lub działania.
Wdrożenie ESG w małych i średnich przedsiębiorstwach
Zbieranie danych z zakresu ESG jest istotne również dla firm z sektora MŚP, zwłaszcza jeśli:
- współpracujesz z przedsiębiorstwem zobowiązanym do raportowania zrównoważonego rozwoju (dostarczasz produkty lub usługi do dużych firm);
- ubiegasz się o wsparcie finansowe na preferencyjnych warunkach od pożyczkodawców, kredytodawców i inwestorów;
- chcesz przygotować swoją firmę do wdrażania zrównoważonego rozwoju;
- zależy Ci na budowaniu przewagi konkurencyjnej oraz odporności w krótkim, średnim i długim terminie.
Komisja Europejska zapowiedziała wydanie standardów o charakterze wytycznych dla małych i średnich jednostek (nienotowanych), które dobrowolnie będą chciały ujawnić informacje z zakresu ESG – tzw. Voluntary ESRS for non-listed small- and medium- sized enterprises (VSME ESRS). EFRAG przygotowała także projekt uproszczonych standardów ESRS dla notowanych na giełdzie MŚP – ESRS LSME.
Standardy VSME podzielone są na trzy moduły ujawnienia. Pierwszy z nich przewidziano dla mikroprzedsiębiorstw (wymóg minimalny dla pozostałych). Drugi moduł (opisowy) obejmuje jednostki, które wdrożyły polityki, cele i działania. Ostatni moduł – moduł ujawnień informacji dla Partnerów Biznesowych – mogą wykorzystywać przedsiębiorstwa, które spotkają się z wnioskami o przekazanie danych, np. od kredytodawców.
Korzyści i ryzyka związane z wdrażaniem ESG
Możliwe korzyści
- większa dostępność źródeł finansowania dzięki wzrostowi zainteresowania inwestorów,
- satysfakcja klientów i budowanie zaufania społecznego,
- dostęp do zielonych zamówień publicznych,
- możliwość otrzymania dotacji oraz grantów,
- większa konkurencyjność dzięki udziałowi w zweryfikowanych łańcuchach dostaw i wartości,
- zgromadzenie informacji pozwalających spełnić wymogi pożyczkodawców, kredytodawców i inwestorów,
- lepsze zarządzanie obszarami takimi jak środowisko, społeczeństwo, zanieczyszczenia czy BHP.
Potencjalne ryzyka i koszty
- trudności interpretacyjne i dostosowawcze,
- ryzyko utraty kontraktów biznesowych w razie niespełnienia wymogów ESG,
- konieczność zmiany lub dostosowania modelu biznesowego,
- ograniczona możliwość przetwarzania i analizowania danych ESG,
- kary i sankcje związane z niedostosowaniem do przepisów.