Ocena oddziaływania na środowisko i metody jej wykonania

Ocena oddziaływania na środowisko to niezbędny proces w celu zapewnienia, że dane przedsięwzięcie nie wpłynie negatywnie na nasze otoczenie ani na zdrowie ludzi. Niektóre projekty, w trakcie ich realizacji i użytkowania, mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla środowiska lub społeczeństwa. Dlatego też przed rozpoczęciem takiej inwestycji konieczne jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ta decyzja ma na celu wskazanie najbardziej korzystnego dla środowiska i ludzi sposobu realizacji przedsięwzięcia. Ważnym krokiem w tej procedurze jest ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ). Zgodnie z art. 59 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, takie badanie jest obowiązkowe w określonych sytuacjach, gdy:

  • przedsięwzięcie może zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
  • przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli instytucja, gdzie został złożony wniosek, zdecydowała o konieczności przeprowadzenia OOŚ;
  • przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000.

O tym do którego rodzaju przedsięwzięć kwalifikuje się konkretna inwestycja decyduje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko: wymagania i metodyka

Przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko jest kluczowym etapem, który wymaga złożenia przez wnioskującego raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Ważnym jest, aby autorem raportu była osoba, która posiada odpowiednie wykształcenie lub doświadczenie. Dokładne wymagania dotyczące tej procedury opisano w art. 74 wyżej wymienionej ustawy. Zgodnie z dyrektywami wspólnotowymi, właściwy organ dokładnie analizuje informacje zawarte w raporcie. Dodatkowo, w razie konieczności, uwzględniane są wszelkie dodatkowe informacje uzyskane, na przykład w drodze konsultacji ze społeczeństwem. Po przeprowadzonej analizie, organ odpowiedzialny za ocenę powinien dojść do uzasadnionej konkluzji dotyczącej potencjalnego wpływu przedsięwzięcia na środowisko. Ostateczny werdykt zostaje włączony do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia.

Podczas sporządzania raportu, specjaliści starannie wyjaśniają, jaki wpływ będzie miało planowane przedsięwzięcie zarówno na środowisko, jak i zdrowie ludzi. Jednakże, aby ocena oddziaływania inwestycji na środowisko była jak najbardziej obiektywna, stosowane są różnorodne metody badawcze.

Zanim jednak przystąpi się do dokładnej oceny, konieczne jest zebranie szczegółowych informacji na temat samej inwestycji oraz obszaru jej potencjalnego oddziaływania. Eksperci przykładają dużą wagę do opisu planowanej inwestycji, uwzględniając takie aspekty jak charakterystyka obiektów, wykorzystywana technologia, czy też ilość materiałów i zasobów potrzebnych do realizacji projektu.

Następnie, w ramach tej samej analizy, eksperci dokładnie charakteryzują elementy środowiska przyrodniczego, które planowana działalność może w jakiś sposób dotknąć. Wśród tych elementów wymienić można:

  • klimat,
  • budowę geologiczną,
  • wody powierzchniowe i podziemne,
  • glebę,
  • krajobraz,
  • jakość powietrza,
  • lokalną florę i faunę.

Nie mniej ważne jest uwzględnienie wszelkich form ochrony przyrody i zabytków kultury znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie terenu inwestycji. Równie istotne jest także uwzględnienie aktualnej sytuacji gospodarczej danego obszaru.

Metody macierzowe

W związku z dużą liczbą potencjalnych oddziaływań planowanej inwestycji na elementy środowiska naturalnego oraz ludzi chętniej stosuje się proste metody identyfikacji wszelkich możliwych skutków. Jedną z najprostszych metod jest sporządzenie matryc o różnym stopniu złożoności. Najpopularniejszą jest Macierz Leopolda. Metoda polega na zestawieniu tabel wyszczególniających oddziaływania na środowisko lub procesy stanowiące źródła wpływów, a także wykaz elementów potencjalnie narażonych na te oddziaływania. Oryginalna macierz Leopolda składa się ze 100 działań i 88 elementów środowiska, ale częściej używa się uproszczonych wersji. Do wypełniania macierzy stosuje się różne metody. Zwykle jest to skala opisująca stopień wpływu procesu na element środowiska. Czasem w jednej klatce tabeli wpisywane jest kilka znaczeń, które oceniają prawdopodobieństwo wystąpienia wpływu, czas trwania, wielkość skutków itp.

Dla przykładu stworzymy uproszczoną macierz Leopolda dla budowy farmy fotowoltaicznej. Przykładowa farma nie znajduje się w pobliżu obszarów chronionych. Oceniono wielkość potencjalnego wpływu procesów na poszczególne elementy środowiska.

Skala oceny:

Ocena przedstawiona w macierzy Leopolda obejmuje teoretyczną, subiektywną skalę możliwego wpływu procesów na środowisko. Mimo wszystko pozwala ona identyfikować potencjalne elementy zagrożone, które potrzebują wprowadzenia działań minimalizujących ich wpływ.

Listy kontrolne

Jedną z najprostszych metod wykorzystywanych przy ocenie oddziaływania na środowisko jest sporządzenie list kontrolnych. Można stosować listy na każdym etapie oceny: od identyfikacji potencjalnych wpływów po wprowadzenie działań minimalizujących. Pytania mogą dotyczyć całej inwestycji lub poszczególnych procesów, wykorzystywanych technologii lub etapów jej wykonania.
Komisja Europejska stworzyła wykaz list kontrolnych dla wszystkich etapów OOŚ. Listy te są bardzo przydatne i pomagają nie pominąć żadnego ważnego elementu oceny. Oto kilka przykładowych pytań z listy służącej do oceny znaczenia zidentyfikowanych oddziaływań inwestycji lub jej elementów:

  • Czy nastąpi duża zmiana w warunkach środowiskowych?
  • Czy nowe cechy będą poza skalą w stosunku do istniejącego środowiska?
  • Czy dany skutek będzie niezwykły na danym terenie lub szczególnie złożony?
  • Czy dany skutek będzie rozciągać się na większy obszar?
  • Czy będzie istniała możliwość oddziaływania transgranicznego?
  • Czy wiele osób zostanie dotkniętych wpływem?
  • Czy wiele receptorów innego rodzaju zostanie dotkniętych wpływem (fauna i flora, przedsiębiorstwa, obiekty)?

Listy kontrolne stworzone przez Komisję Europejską są bardzo ogólne, ponieważ przygotowane one były dla zastosowania w różnych państwach i dla wielu rodzajów inwestycji. Specjaliści ds. ochrony środowiska mogą z nich korzystać lub tworzyć własne.

Metody mapowe i GIS

W ocenach oddziaływania na środowisko często stosuje się techniki mapowania. Mapy służą do ilustrowania elementów środowiska, obliczania zasięgów oddziaływań, prezentowania wyników obliczeń itp. Do tworzenia map wykorzystuje się systemy informacji geograficznej.

Specjaliści używają obecnie systemów GIS na wszystkich etapach OOŚ, nie tylko do tworzenia map. GIS pomaga w gromadzeniu danych, modelowaniu przestrzennym, ocenie wpływu i obliczaniu wielkości oddziaływania. Za pomocą portali mapowych, takich jak GeoportalGeoserwis i in. każdy może zbierać informacje dotyczące hydrologii, gleb, form ochrony przyrody, ukształtowania terenu, ewidencji gruntów itp. Informacja ta pozwala szybko przeanalizować możliwe wpływy i określić zasięgi ich oddziaływania.

Istnieją również inne metody, ale są one złożone i wymagają użycia narzędzi komputerowych. Powyższe metody są proste, dlatego są najczęściej stosowane. Decyzję o wyborze konkretnej metody lub metod podejmują specjaliści przygotowujący raporty OOŚ. Ze względu na wiele czynników i wpływów, które trzeba uwzględnić podczas oceny, autorzy muszą dysponować wyspecjalizowaną wiedzą z różnych dyscyplin naukowych. Dlatego metody stosowane w OOŚ służą jako narzędzia pomocnicze, ułatwiające szybką analizę zebranych danych i identyfikację potencjalnych oddziaływań na środowisko i społeczność.

Kontakt